Làm thế nào để tạo sự kết nối logic trong một bài học?

Là một giáo viên, bạn có từng băn khoăn, trăn trở với câu hỏi này? Tôi thường trăn trở mỗi khi chuẩn bị cho từng bài dạy của mình. Có rất nhiều cách để tạo sự kết nối logic trong một bài học.

Một lỗi thông thường mà nhiều GV thường hay mắc phải đó là đầu tư rất nhiều vào phần mở đầu/khởi động theo cách tổ chức hoạt động/trò chơi sôi động hoặc câu hỏi nêu vấn đề… rất lôi cuốn học sinh nhưng sau đó lại không gắn kết gì với phần kết bài cả. Câu hỏi mở ra ở phần đầu bài học kiểu rất quen thuộc như: Để biết được điều A như thế nào? Vì sao có điều B?… thì thầy/cô và các em cùng tìm hiểu bài hôm nay. Song có khi trong tiến trình và thậm chí đến kết bài thì GV lại không quay trở lại vấn đề/câu hỏi được gợi ra đó để cho HS được giải quyết. Làm như thế chả khác nào “treo đầu dê, bán thịt chó” (Nói vui vui mà cũng đúng hoàn cảnh này). Hay như kiểu GV dẫn HS đi thăm quan, mở đầu giới thiệu chúng ta sẽ đến điểm A nhưng hành trình lại không đến A mà rẽ qua điểm B, C, rồi đến D… vậy.

TS. Hoàng Thanh Tú trong giờ học môn Lịch sử lớp 8A

Vì thế, cách đầu tiên rất đơn giản, rất dễ thực hiện và cần thực hiện ngay để tạo sự kết nối logic trong một bài học đó là gắn vấn đề/tình huống/câu hỏi được đặt ra từ phần khởi động với tiến trình và tổng kết bài học. Khởi động chỉ là gợi mở, khai thác từ hiểu biết của HS, nêu ra vấn đề/tình huống/câu hỏi quan trọng để HS sẽ tìm hiểu, khám phá trong tiến trình của tiết học và chốt lại ở phần sơ kết/tổng kết bài học. Tuỳ vấn đề/tình huống/câu hỏi mở đầu/khởi động liên quan đến ND nào trong bài mà GV chọn thời điểm để HS giải quyết (trong hay cuối tiết học) song nhất định hoạt động luyện tập phải là hoạt động để HS ôn lại các kiến thức quan trọng của bài, kiểm tra xem đã đạt được mục tiêu đề ra hay chưa (theo một cách thức mới).

Giờ học Lịch sử tại lớp 8A

Ví dụ cho bài đầu tiên của Lịch sử 7 (năm nay bắt đầu dạy CT mới luôn): Quá trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây Âu. Bài này theo CT có 4 mục tiêu/yêu cầu cần đạt:

– Kể lại được những sự kiện chủ yếu về quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Tây Âu.

– Trình bày được đặc điểm của lãnh địa phong kiến và quan hệ xã hội của chế độ phong kiến Tây Âu.

– Mô tả được sơ lược sự ra đời của Thiên Chúa giáo.

– Phân tích được vai trò của thành thị trung đại.

Nếu GV chọn cách khởi động như SGK (Kết nối tri thức) thì từ phần dẫn vào câu hỏi định hướng cho bài học sẽ là: Trên lãnh thổ nhiều nước châu u ngày nay đã xây dựng tượng đài để tưởng niệm vị Hoàng đế Sác-lơ-ma-nhơ. Ông đã có công lao gì mà được tôn vinh như thế? Hãy chia sẻ hiểu biết của em về vị hoàng đế này cũng như về sự hình thành và phát triển của chế độ phong kiến Tây Âu từ thế kỉ V đến thế kỉ XVI. HS sẽ được chia sẻ hiểu biết của mình về các vấn đề đặt ra. Song nếu GV chốt vấn đề ở đây thì có nghĩa là hành trình khám phá phía trước sẽ bớt hấp dẫn đi rất nhiều. Vì thế, câu hỏi chỉ gợi ra vấn đề để HS được tư duy, được được định hướng để có động lực theo dõi bài học và tìm ra câu trả lời mà thôi.

Với cách tiếp cận như trên, chắc chắn trong tiến trình bài học sẽ phải có 2 điểm dừng:

* Điểm dừng 1 nói về Hoàng đế Sác-lơ-ma-nhơ: chính là ND mục 1 – Quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Tây Âu. Khi dạy đến ND này, GV cần dừng lại để kết nối với những điều HS đã chia sẻ hiểu biết của mình ở phần khởi động (nếu có) và chốt vấn đề. Còn nếu HS chưa có hiểu biết gì về nhân vật cả thì thông tin trong SGK hoặc GV có thể cung cấp/chia sẻ thêm tư liệu/thông tin về ông để HS có thể trả lời được câu hỏi đặt ra (từ phần khởi động). Tuy nhiên, thông tin về ông chỉ là một nội dung mở rộng (N2-HS nên biết) do đó không nên dành quá nhiều thời gian cho hoạt động này.

TS Hoàng Thanh Tú trong giờ học Lịch sử tại lớp 8C

* Điểm dừng 2 là sơ kết bài học để nói về toàn bộ quá trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến Tây Âu từ thế kỉ V đến thế kỉ XVI. Ở phần sơ kết này, GV có thể áp dụng nhiều cách: Câu hỏi trắc nghiệm/bảng/sơ đồ… song đều cần tập trung vào tổng kết quá trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến Tây Âu từ thế kỉ V đến thế kỉ XVI gồm: quá trình hình thành các vương quốc mới, các giai cấp mới (lãnh chúa phong kiến và nông nô); lãnh địa phong kiến – đơn vị chính trị và kinh tế cơ bản ở Tây Âu; sự ra đời của Thiên Chúa giáo – công cụ cai trị về mặt tinh thần của giai cấp thống trị; sự ra đời của thành thị trung đại từ cuối thế kỉ XI và vai trò của nó (N1-ND học sinh phải biết). Đặc biệt cần lưu ý tất cả câu hỏi hay bài tập ở phần luyện tập/sơ kết bài học này đều phải hướng tới việc kiểm tra lại xem mục tiêu (bài học) đã đạt được chưa. Vì nếu không chú ý điều này thì câu hỏi, bài tập lại đi chệch hướng rồi.

Ở bài viết sau tôi sẽ lần lượt chia sẻ thêm cách kết nối từ hình thức tổ chức hoặc nội dung của bài học-cách này khó hơn và cần khả năng tư duy logic của GV.

Cảm ơn cả nhà đã đọc bài nhé.

p/s: Ảnh minh hoạ 1 tiết học LS của các bạn nhỏ Pascal cùng tôi trong 1 bài học sẽ được chia sẻ ý tưởng trong bài viết tiếp theo.